Myślisz, że filmy, reklamy czy teledyski można nakręcić w pojedynkę? Zdecydowanie nie 🙂 Za efekt finalny, który widzisz na ekranie swojego telewizora czy komputera odpowiada zazwyczaj cały sztab ludzi. Skład ekipy filmowej nie jest stały, zależy od dwóch czynników. Po pierwsze, od tego, co właściwie jest do zrobienia, a po drugie, od budżetu produkcji. Każdy, kto pracuje na planie zdjęciowym ma konkretny zakres obowiązków. W różnych krajach, różnie się do tego podchodzi, ale dziś skupimy się na polskich standardach. No to zaczynamy, poznaj podstawowy skład ekipy filmowej oraz ich role na planie zdjęciowym 🙂 Ten materiał jest dostępny również w formie wideo PION PRODUCENCKI: PRODUCENT No i tu mamy wyjątek. Producent rzadko pojawia się na na samym planie, ale jest w tym zestawieniu, bo od niego wszystko się zaczyna. To producent szuka ekipy gdy ma zlecenie i to do niego przychodzi reżyser bądź scenarzysta, który chce zrobić film. Producent z reguły ma pieniądze, a jeśli ich nie ma, to załatwia je i sprawdza, czy są dobrze wydawane, stając się producentem wykonawczym. To na nim spoczywa odpowiedzialność finansowa, więc wchodzi czasem “w robotę” np. reżyserowi czy montażyście, w trosce o to, by film się sprzedał. Jak pokazuje historia – z różnym skutkiem – ale o tym innym razem. Wróćmy na plan. PION PRODUCENCKI: KIEROWNIK PRODUKCJI To on jest prawą ręką producenta. Razem z nim i reżyserem, bierze udział w ustaleniu najważniejszych spraw: składu ekipy, aktorów, budżetu, lokalizacji, czasu filmu, okresu zdjęciowego i wiele więcej. A potem skupia się na tym, by tego dopilnować i sprawić, żeby wszyscy wiedzieli, co mają robić. Wszelkie ustalenia i papierologia to również obowiązki kierownika produkcji. Wspólnie z asystentem przygotowuje kalendarzówkę całego projektu, a potem rozbija ją na konkretnie dni, tworząc przy tym dokument nazywany: CALL SHEET. PION PRODUCENCKI: KIEROWNIK PLANU Skoro wszystko już ustalone, to co robi kierownik planu? Sporo 🙂 Organizuje dzień zdjęciowy i koordynuje pracę ekipy filmowej. Przed planem sprawdza lokalizację i niweluje zastane problemy, które mogłyby utrudnić pracę ekipy np. zamknięta brama wjazdowa. Zawsze pierwszy pojawia się na obiekcie i ustawia CAMP, czyli takie tymczasowe produkcyjne miasteczko, kierując przy tym ustawieniem wszystkich przyjeżdżających aut, busów z cateringiem, agregatów, namiotów i tak dalej. W trakcie ujęć dba, z zegarkiem w ręku, o koordynowanie ekipy. Kiedy trzeba, to on gasi pożary i stawia ludzi do pionu, gdy nie wszystko idzie tak, jak powinno. PION REŻYSERSKI: REŻYSER Oto i on. Serce każdego projektu. Najważniejsza osoba na planie filmowym. Ok, ale właściwie co robi reżyser? Jest odpowiedzialny za artystyczną wizję projektu. Dyktuje klimat i określa w jakim kierunku zmierza produkcja. Bierze na siebie odpowiedzialność za dobre i złe decyzje całego zespołu. W zależności od tego z jakim nazwiskiem mamy do czynienia, producent pozwala mu na mniej lub więcej. Czym lepszy reżyser, tym więcej zaufania. W okresie preprodukcji, czyli przed zdjęciami, ma do powiedzenia najwięcej. Przekłada scenariusz na film w swojej głowie i przygotowuje się do niego, czasem nawet latami. W międzyczasie podejmuje setki decyzji np. o obsadzie. Już na planie skupia się głównie na pracy aktorów. Nie bierze na siebie innych funkcji, bo w tym całym chaosie musi zachować czysty umysł, żeby skupić się na ujęciu. Reżyser nie krzyczy nawet “Akcja”, bo robi to jego asystent bądź drugi reżyser. Mimo całego zamieszania, musi stać się pierwszym widzem sceny, którą tworzy i subiektywnie ją ocenić. PION REŻYSERSKI: DRUGI REŻYSER Jest dodatkową ręką reżysera. Decyduje na planie w sprawach mniejszej wagi np. w temacie scenografii czy statystów. Dzięki temu spełnia swoją główną funkcję: pozwala skupić się na pracy pierwszemu reżyserowi, ściągając na siebie pytania od innych pionów. Poza planem, drugi reżyser może też kierować castingiem i odrzucać na pierwszym etapie aktorów bez szans na rolę. Na planie jest w stanie pokierować drugim zespołem, kiedy trzeba dograć którąś ze scen pobocznych. Przy większych produkcjach zapewnia kontakt aktora z reżyserem lub sam kieruje epizodystami i statystami. Dodatkowo rzuca komendy przed ujęciem. PION REŻYSERSKI: SEKRETARZ PLANU / SCRIPT Na małych planach filmowych postać rzadko spotykana. Niezbędna natomiast przy serialach, fabułach i dużych reklamach. Sekretarz to taki chodzący dziennik pokładowy. To on pilnuje żeby aktor trzymał widelec w tej samej dłoni, czyli kontroluje inscenizację kolejnych ujęć, by zachować ciągłość montażową. Sekretarz tworzy raporty z planu i notuje ważne rzeczy pomocne przy montażu i na planie. Dobrze jest, kiedy ktoś czuwa nad tym, jaką fryzurę miał aktor pół roku temu, kiedy znowu zjawia się na planie serialu. Zła praca sekretarza lub jego brak, to istna wylęgarnia filmowych błędów i wpadek. PION ZDJĘCIOWY: AUTOR ZDJĘĆ Nazywany również fachowo: operatorem filmowym, kierownikiem zdjęć, operatorem zdjęć, reżyserem obrazu, ale na pewno nie: kamerzystą 😉 Nigdy nie nazywaj go kamerzystą. Reżyser i autor zdjęć to ludzie stawiani w jednej linii. Na planie muszą się rozumieć bez słów i zawsze grać do jednej bramki. Historię opowiada reżyser, ale pokazuje ją nam autor zdjęć. Decyduje on o budowie kadru, ustala gdzie stanie kamera, ale głównie decyduje o tym jakich jednostek użyć, żeby oświetlić dane ujęcie. Musi on znać się filmowym oświetleniu i wiedzieć, co uzyska, korzystając z konkretnej jednostki. Ta część jest najistotniejsza, ponieważ nawet drobna zmiana światła ma wpływ na odbiór sceny. Czy autor zdjęć siedzi za kamerą? Nie zawsze, bo najczęściej siedzi wraz z reżyserem przy podglądzie. Obok kamery czuwa ktoś inny. PION ZDJĘCIOWY: OPERATOR KAMERY Albo po prostu Szwenkier, od niemieckiego “szwenken” czyli “odchylać”. Tak jak architekt nie stawia cegieł, tak operator filmowy, jeśli nie musi, nie rusza na planie kamery. No chyba, że bardzo mu zależy lub po prostu na planie nie ma szwenkiera, ale generalnie podział jest jasny. Zadaniem szwenkiera jest odtworzenie ustalonego z autorem zdjęć ruchu kamery np. na statywie czy wózku. Praca ta wymaga wprawy. Ważne jest, żeby kamera wykonała płynnie wcześniej zaplanowany ruch, ściśle według wytycznych autora zdjęć i powtórzyła go w każdym kolejnym dublu. PION ZDJĘCIOWY: OSTRZYCIEL Nazywany również po amerykańsku: Focus Puller, co tłumaczy się dosłownie na ściągacza ostrości. To on trzyma ostrość na konkretnym obiekcie lub aktorze, kiedy kamerą pracuje szwenkier. Przy prostych planach szwenkier może pełnić rolę ostrzyciela, ale nie, kiedy w kadrze sporo się dzieje. Praca ta wymaga ogromnej precyzji. Tylko na początku Focus Puller może posiłkować się skalą na obiektywie lub laserową miarą. Robi to, żeby mniej więcej wyczuć punkty ostrości. Kiedy zaczyna się ujęcie, Ostrzyciel skupia się już tylko na obrazie z kamery i trzyma ostrość, polegając na swoim sokolim oku. Uprzedzamy pytanie: czy profesjonalne kamery nie mają Autofokusa? Dokładnie, nie mają, a odpowiedź na pytanie “dlaczego” w innym materiale. PION ZDJĘCIOWY: ASYSTENT KAMERY Jest to osoba odpowiedzialna za opiekę nad kamerą. Do jego obowiązków należy między innymi, ustawienie parametrów, formatowanie i zmiana kart, zmiana obiektywów, filtrów, wymiana baterii, ładowanie na statyw i dbanie o czystość kamery. Asystent przenosi również kamerę między ujęciami. Rozkłada ją i składa po planie dbając o jej bezpieczeństwo. W międzyczasie robi backup materiału, gdy nie ma do tego dodatkowej osoby. Czysto techniczna konkretna robota. Na sprawności takiego asystenta, bardzo zyskuje cały plan zdjęciowy, bo to przecież główne narzędzie pracy na planie. Czasem na prostszych planach pełni dodatkową funkcję ostrzyciela. PION ZDJĘCIOWY: MISTRZ OŚWIETLENIA Albo inaczej mówiąc Główny Oświetlacz lub Gaffer. Jest to człowiek, który w porozumieniu z Autorem Zdjęć przygotowuje konkretne jednostki światła, dba o ich dobre podłączenie i ustala np. na czym będą stały. Mistrz zawsze ma pod sobą kilkuosobowy sztab ludzi nazywanych Oświetlaczami. Jeżeli ta ekipa jest większa, to powinien pojawić się też Bestboy, który będzie nimi koordynował. W grę często wchodzą ogromne ciężkie lampy o mocy nawet 18 KW, dlatego cała ekipa ma co robić, a uwinąć trzeba się jak najszybciej. Mistrz Oświetlenia zawsze jest też elektrykiem z kwalifikacjami. Cały jego zespół nie tylko buduje oświetlenie, ale często musi też przysłaniać to naturalne. Prawdziwe słońce zastępuje się tym filmowym po to, by oświetlenie miało przez cały dzień ten sam charakter. PION DŹWIĘKOWY: REALIZATOR DŹWIĘKU Nazywany również operatorem dźwięku albo potocznie: dźwiękowcem. To na jego barkach spoczywa poprawna rejestracja dźwięku. Realizator, korzystając z doświadczenia, ustawia na planie poszczególne mikrofony, a potem, w trakcie ujęcia, pilnuje, by dźwięk nagrał się bez “brudów” typu bucząca lodówka. Poza tym ręcznie kontroluje poziomy głośności, dostosowując się choćby do tego, że aktor w danej scene szepcze lub krzyczy na całe gardło. Siedząc przy rejestratorze i mikserze, dźwiękowiec ma pełną władzę nad każdym z mikrofonów, zaczynając od tych krawatowych, a kończąc na mikrofonie na tyczce. A kto tę tyczkę trzyma? PION DŹWIĘKOWY: ASYSTENT REALIZATORA DŹWIĘKU Najczęściej nazywany mikrofoniarzem lub, nieco błędnie, tyczkarzem. Na małych planach realizator dźwięku sam trzyma swój mikrofon, ale przy większych planach zawsze obecny jest asystent. Mikrofoniarz ma za zadanie znaleźć się z mikrofonem jak najbliżej źródła dźwięku, czyli najczęściej przy twarzy aktora. Jednocześnie dba o to, żeby nie wejść tyczką w kadr. Tyczką bądź cieniem tyczki. Bardzo ważna jest przy tym umiejętność oszacowania końca kadru oraz współpraca ze szwenkierem, kiedy kadr się zmienia. Charakterystyczne futerko na mikrofonie na tyczce niweluje wszelkie podmuchy wiatru. A przy okazji – kojarzycie tę reklamę? 😀 PION CHARAKTERYZACJI: CHARAKTERYZATOR W Polsce w dużej mierze funkcja zdominowana przez kobiety. Nazywane są “paniami od make-up’u”, ale brzmi to, jakby była to błaha sprawa, a taka nie jest. Charakteryzator lub charakteryzatorka za pomocą makijażu nadaje charakter postaci, co oznacza że nie chodzi tu o to, by aktor wyglądał lepiej, ale o to, by jego wygląd odpowiadał założeniom scenariusza. Jeśli trzeba, charakteryzator dobiera akcesoria takie jak peruki czy sztuczny zarost oraz dodaje na ciele aktora efekty specjalne, takie jak rany, siniaki czy blizny. To właśnie dobry make up sprawia, że aktor wygląda na zaspanego bądź wykończonego życiem. Kiedy idzie to w parze z dobrą grą aktorską, to na pierwszy rzut oka, powie nam to wiele o filmowej postaci, zanim aktor wypowie kwestię. Charakteryzacji nie da się pominąć. Używane na planie oświetlenie odbijało by się od twarzy aktora. Nigdy nie powinno się na tym oszczędzać. PION KOSTIUMOWY: KOSTIUMOGRAF Kostiumograf na planie pracuje tuż obok charakteryzacji i zajmuje się wszelkimi sprawami związanymi z ubiorem aktorów. Często na prostych planach to charakteryzator bierze na siebie tę robotę. Kostiumograf, jeśli jest potrzeba sam projektuje i tworzy odpowiednie kostiumy, biorąc pod uwagę założenia scenariusza i reżysera. Najczęściej jednak, w mniej wymagających produkcjach, dobiera dla aktorów ciuchy z kolekcji już istniejących. Kostiumograf robi z nimi wstępne przymiarki przed planem i potem już na planie dba o konkretną prezentację kostiumów przed kamerą. Podobnie jak w przypadku charakteryzacji, kostiumy muszą naturalnie współgrać z otoczeniem i bohaterem. PION SCENOGRAFICZNY: SCENOGRAF Na prostych planach scenograf opracowuje wraz z reżyserem koncepcję scenografii a potem już na planie aranżuje zastaną przestrzeń pod konkretne ujęcie. Za pomocą dekoracji i rekwizytów buduje świat odpowiadający wizji reżysera. Gdy rekwizytów jest więcej lub są nietypowe, odpowiedzialny za nie staje się rekwizytor. Pojawia się tu też postać dekoratora wnętrz, który jest odpowiedzialny wyłącznie za udekorowanie scenografii. Na większych planach scenograf kieruje całym pionem, który najczęściej w hali filmowej buduje od podstaw skomplikowaną scenografię. Jeśli widzieliście dowolny film sci fi to wiecie o czym mówimy. PION SCENOGRAFICZNY: DYŻURNY PLANU To taka “złota rączka” do zadań specjalnych, pod kierownictwem kierownika planu. Dyżurny jest takim wszystkopotrafiącym asystentem, który może pomagać przy scenografii czy organizacji planu. W dużych produkcjach dyżurny dysponuje swoim własnym autem dostawczym wypchanym po brzegi przydatnymi narzędziami. To tak, jakby ktoś woził ze sobą zawartość niejednego garażu i strychu. To właśnie dyżurny wraz z ekipą buduje ten cały CAMP, którego miejsce wyznaczył kierownik planu. Kiedy na planie coś trzeba ogarnąć, nie trzeba daleko szukać, jeśli pod ręką jest dobry dyżurny planu. Ale to nie cały skład ekipy filmowej… Tak prezentuje się podstawowy skład, który chowa się za kamerą. Tuż przed nią, ciężko pracują aktorzy, dublerzy, statyści, zwierzęta i ich tresery. Pamiętajcie, że ze względu na charakter produkcji, skład ekipy filmowej można rozbudowywać w nieskończoność. Przy kamerze może pojawić się wózkarz, przy kostiumach garderobiany, przy scenografii food stylista a przy reżyserze spec od efektów specjalnych, a to i tak będzie dopiero początek udziwnień. Ważne, żeby dopasować skład do tego co właściwie się planuje i nie szukać zbyt dużych oszczędności. Czasem jedna osoba więcej może zdziałać na planie cuda. Jeżeli chcielibyście poznać sylwetki innych filmowych zawodów koniecznie dajcie znać w komentarzu. A jeśli jesteście ciekawi jak wygląda nasza praca na planach zdjęciowych to serdecznie zapraszamy do odwiedzenia kanału naszego reżysera – Mayo Kucharskiego, na którym publikuje materiały z serii PLAN SKAN.